Θα ήθελα να αναφερθώ σε μια δήλωση που είχε κάνει ο Neil MacGregor, κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης τύπου που δημοσιεύτηκε ακριβώς πριν τρία χρόνια: «Το θέμα της συζήτησης είναι σε ποιο Ευρωπαϊκό μουσείο…[τα Μάρμαρα] θα ήταν καλύτερο να εκτεθούν, και πως αυτή η έκθεση θα πραγματοποιείτο προς το μέγιστο δημόσιο όφελος». Εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι αυτό είναι το κεντρικό ζήτημα. Πράγματι, από την επόμενη χρονιά όταν το κτίριο του Νέου Μουσείου Ακρόπολης θα έχει περατωθεί, αυτό θα γίνει σχεδόν το μόνο ζήτημα.
Αλλά για το Βρετανικό Μουσείο, αυτό ήταν τότε, και τα πράγματα τώρα είναι διαφορετικά. Ίσως επειδή αρχίζει να προβάλλει το Νέο Μουσείο, έχει ριζικά αλλάξει τη στρατηγική του. Στις δημόσιες δηλώσεις του ο Neil MacGregor τώρα πλέον δεν αναφέρει το κριτήριο του καλύτερου χώρου για την έκθεση των Μαρμάρων. Αντίθετα προτιμά να συζητά για τον «νομικό τίτλο» του Βρετανικού Μουσείου ως προς την κατοχή των Μαρμάρων που βρίσκονται στο Λονδίνο, και για την αναγκαιότητα μιας Ελληνικής αναγνώρισης αυτού του τίτλου πριν μπορέσουν να λάβουν χώρα οποιεσδήποτε συζητήσεις ουσίας. Αυτό είναι καθαρά μια τακτική καθυστέρησης. Γιατί όλοι είχαν θεωρήσει το ζήτημα της ιδιοκτησίας λήξαν και άσχετο από το 2003 που η προηγούμενη Ελληνική κυβέρνηση δήλωσε ότι σε μελλοντικές συζητήσεις αφήνει αυτό το θέμα στην άκρη.
Η Βρετανική Επιτροπή πρέπει να λάβει υπ’ όψη της αυτή την αλλαγή πολιτικής: όχι για να συζητήσει δημόσια το ζήτημα του νομικού τίτλου, αλλά να το προσπεράσει. Σε συνέντευξη τύπου στην Αθήνα το φθινόπωρο του 2005, δήλωσα ότι η στρατηγική μας ήταν «τακτική πολιορκίας»: να «περικυκλώσουμε» το Βρετανικό Μουσείο με το να απομακρύνουμε έναν έναν τους φυσικούς του συμμάχους.
Η πρώτη θέση μεταξύ αυτών των συμμάχων φαίνεται να είναι αυτή της εθνικής και διεθνούς κοινότητας των μουσείων, των συναδέλφων του Βρετανικού Μουσείου (εφόσον έως τώρα) πιστεύει ότι έχει οποιουσδήποτε «συναδέλφους»). Εδώ γίναμε μέρος μιας εξέλιξης η οποία ήδη προχωρούσε από την ίδια της κεκτημένη ταχύτητα. Ο ένας μετά τον άλλον οι Διευθυντές των κυριότερων μουσείων του Λονδίνου αποστασιοποιήθηκαν από τη στάση του Βρετανικού Μουσείου, κάνοντας έκλυση (για παράδειγμα) για «λιγότερο άχρηστο εθνικισμό». Ο σύνδεσμος Μουσείων στη Βρετανία έχει εκφράσει ανοικτά την κριτική του, το ίδιο και το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων. Έτσι το Βρετανικό Μουσείο έχει βρεθεί σε ένα περιορισμένο χώρο που τον μοιράζεται με λίγους εναπομείναντες συμμάχους, τα μουσεία, κυρίως αμερικανικά, που υπέγραψαν την «Διακήρυξη της σπουδαιότητας και αξίας των παγκόσμιων μουσείων» τον Δεκέμβριο του 2002.
Ο δεξιός βρετανικός τύπος τηρεί μια πιο άκαμπτη στάση: γι’ αυτούς το ζήτημα είναι σχεδόν «η χώρα μου δίκαιο ή άδικο». Αλλά μια αποκαλυπτική ένδειξη είναι η ακραία μορφή που παίρνει ο σχολιασμός τους κάποιες φορές. Στην αρχή της ίδρυσής της η Βρετανική Επιτροπή, αντιμετωπίστηκε ως μια περιθωριακή συνάθροιση ονειροπόλων και ανθρώπων των άκρων, που ορθωνόταν εναντίον της ήρεμης μεγαλοπρέπειας του βρετανικού κατεστημένου. Το 2006 οι συμπεριφορές έχουν αντιστραφεί: είμαστε εμείς που έχουμε γίνει οι ήρεμοι ορθολογιστές, οι αντίπαλοί μας οι οποίοι, ξαφνικά μας αντιμετωπίζουν σαν ένα πραγματικό κίνδυνο, καταφεύγουν σε βίαιη γλώσσα. Πιστεύω ότι αυτό δείχνει ποιος κερδίζει την διαφωνία. Για να επαναλάβω ότι είπα στην αρχή: το ερώτημα «Που είναι καλύτερο να εκτεθούν τα Μάρμαρα;» είναι αυτή τη στιγμή το μόνο που έχει σημασία. Η απάντηση σ’ αυτό είναι το ίδιο ξεκάθαρη: είναι καλύτερο να εκτεθούν εκεί όπου μπορούν να είναι «μαζί», όπου το μνημείο θα μπορεί να επανενωθεί και οι ακρωτηριασμοί των τελευταίων διακοσίων χρόνων θα μπορέσουν να διορθωθούν.
Καθηγητής Anthony Snodgrass
Επίτιμος Πρόεδρος της Βρετανικής Επιτροπής για την Επανένωση των Μαρμάρων του Παρθενώνα
